''Lisanssız Kojenerasyon Santralı İşletmeye Açılıncaya Kadar Yapılması Gereken İşler'' Levent HACIOĞLU - Proje Direktörü

Kojenerasyon Bülten Dergisi Mayıs-Temmuz 2019/2

LİSANSSIZ KOJENERASYON SANTRALI

 İŞLETMEYE AÇILINCAYA KADAR YAPILMASI GEREKEN İŞLER

  Bir tesiste Lisanssız Kojenerasyon Santralı kurulumuna karar verildiğinde, santral işletmeye açılana kadar yapılması gereken pek çok iş bulunmaktadır. Bu işleri kronolojik bir sıraya koyarak hazırlanacak iş programı, işlerin aksaksız olarak yürütülmesini ve santralın en kısa sürede işletmeye açılmasını sağlayacaktır.

 Süreç, Bağlantı Görüşü alınmasından önce yapılacak hazırlıklar ile başlar.

• Eğer tesis yeni kurulmakta ise, ilgili Dağıtım Şirketi’ne (EDAŞ) başvuruda bulunarak elektrik aboneliği alınır,
• Tesise ait dağıtım merkezinin tasarımı yapılır ve projeleri hazırlatılır, (Dağıtım merkezi tasarlanırken, ileride santral için yapılabilecek ilavelerin dikkate alınması, santral kurulumu sırasında kolaylık sağlar.)
•   Dağıtım merkezi ve iletim hattı projeleri EDAŞ’a onaylatılır, proje onayının ardından dağıtım merkezi ve iletim hattının geçici kabulü EDAŞ’a yaptırılır,
•  Santrala ait ön fizibilite ve ünite seçimi yapılabilmesi için, tesisin elektrik ve ısı (ısıtma ve soğutma) tüketimleri, aylara ve zaman dilimlerine göre ortalama olarak belirlenir, (Bu değerler, mevcut tesislerde faturalardan rahatlıkla elde edilebilir. Ancak, yeni kurulacak tesislerde, tahmini değerler üretmek yerine, mevcut ve çalışmakta olan benzer tesislerin tüketimlerini örnek almak ve oranlamak daha doğru sonuçlar vermektedir.)
•  Elde edilen tüketim değerleri, üretici (ünite üretici firmasının Türkiye temsilcisi) firmalara gönderilerek, ön fizibilite çalışması ve ünite seçimi yaptırılabilir. Firmalardan gelen ön fizibilite çalışmaları karşılaştırılarak, en uygun sistemin seçimi yapılır,   

Ünite seçimi yapıldıktan sonra, proje onayı ile ilgili dokümanların toplanmasına başlanabilir. - Üretici firmaya santral mahallinin mimari projeleri gönderilerek, santral yerleşim planı hazırlatılır,

•  Üretici firmadan ünitenin ağırlığı ve dinamik yükleri ile diğer tüm ana ve yardımcı ekipmanların ağırlıkları talep edilir. Üretici firmadan gelen bilgiler ve Zemin Etüd Raporu esas alınarak, santral mahallinin statik hesapları yaptırılır, statik hesap sonuçlarına göre santral mahallinin statik projeleri hazırlatılır,
•  Yönetmelik’e (Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği) göre, inşaat projeleri ve hesapları için bir üniversiteden onay alınması gerekmektedir. Bunun için, hazırlanan inşaat dökümanları bir üniversitenin inşaat bölümüne sunulur ve üniversiteden Onay Yazısı ile onaylanmış dökümanlar alınır.
• (Projeler TEDAŞ’a onaylatılacak ise, üniversitenin elektrik
• ve makine bölümlerine gerekli dökümanlar sunularak, kojenerasyon sistemi için Uygunluk Raporu da alınabilir.)
•  Santral mahalli için imar izni veren makamdan ruhsat alınır ya da mevcut binanın ruhsatı varsa, ruhsat tadili yaptırılır. (Ruhsat, santralın mer’i imar mevzuatına aykırı bir durumu olmadığını belgelemektedir. Ancak, ruhsat alınması ya da tadili, proje onay sürecini aksatacak kadar uzun sürecek ise, imar izni veren makamdan santralın mer’i imar mevzuatına aykırı bir durumu bulunmadığına dair yazı alınarak proje onayında sunulabilir.)
•  Kojenerasyon Tesisi Verim Belgesi alınmasında kullanılmak üzere, üretici firmaya ısıl (ısıtma ve varsa soğutma) hesaplar yaptırılır,
•   Mevcut tesisler için, son bir senelik elektrik ve doğalgaz faturaları yeminli mali müşavire onaylatılır,
•  Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunarak, ÇED ile ilgili görüş yazısı alınır,
•   Santralın yapısına göre beton ve çelik numuneleri test raporları, geçici kabulde kullanılmak üzere alınır,
•  İmar izni veren makamdan, tesisin göründüğü imar planı (1/1000 ve 1/5000 ölçekli) geçici kabulde kullanılmak üzere alınır,
•  Resmi bir kurumdan santral köşe koordinatları ölçüm raporu alınır,
•   “Kojenerasyon ve Mikrokojenerasyon Tesislerinin Verimliliğinin Hesaplanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ” ile “Kojenerasyon Tesisi Verim Belgesi ve Değerlendirme Belgesi Başvuru Kılavuzu” kapsamında istenen belgelerle YEGM’e başvuru yapılarak Kojenerasyon Tesisi Verim Belgesi alınır,
•   İlgili EDAŞ web sitesinden, Lisanssız Elektrik Üretimi için başvuru belgeleri öğrenilir ve hazırlanır,
•   Kojenerasyon Tesisi Verim Belgesi ve diğer belgeler ile EDAŞ’a başvuru yapılarak, “Bağlantı Görüşü ve Bağlantı Anlaşmasına Çağrı Mektubu” alınır.

   Bağlantı Görüşü’nün tebliğ tarihinden itibaren 90 gün içinde proje onay başvurusu yapılması ve toplam 180 gün içinde projelerin onaylatılması zorunludur. Bu süreler aşıldığında, proje iade edilmekte ve yeniden Bağlantı Görüşü alınması gerekmektedir.

•   Bağlantı Görüşü’nde EDAŞ tarafından belirtilmiş ise, TEİAŞ TM’de otoprodüktör fider dönüşümü için proje onayı, fider donatımı ve geçici kabul yaptırılır,
•  EDAŞ’a ait DM’deki tesise çıkış kesicisinde, otoprodüktör fider kilitlemesi için proje onayı, fider kilitlemesi ve geçici kabul yaptırılır,

 Yönetmelik’in EK-2.A listesine göre hazırlanan projeler, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yetkilendirilen POB’a (Proje Onay Birimi) sunulur ve onay alınır. Projeye onayının ardından, onaylı proje dosyası ve talep edilen diğer belgeler ile EDAŞ’a başvuru yapılarak Bağlantı Anlaşması imzalanır.

Geçici kabulden önce;

•  Üretici firmadan tüm ana ekipmanların fabrika ve saha test (devreye alma – commissioning) raporları alınır,
•  Santral mahallinde gerekli yangın ihbar ve söndürme tedbirleri alınır. Santral mahalli için İtfaiye Raporu alınır veya mevcut tesis için alınan İtfaiye Raporu’nun santral mahallini de içerdiğine dair yazı alınır,
•  Santralın geçici kabule hazır hale geldiği, üretici firma ile karşılıklı tutanak (İş Yeri Teslim Tutanağı) altına alınır,
•   Santral ünitelerinin tam yükte ve şebeke ile senkron olduğunu gösterir scada ekran görüntüsü alınır,
•  Santralın toplam veriminin en az %80 olduğu (doğalgaz alt ısıl değeri 8250 kcal/m³ iken) test yapılarak kontrol edilir,
•  Geçici kabulü yapacak POB tarafından talep edilmesi göz önüne alınarak, geçici kabul sırasında sahada olmaları için Baca Gazı Emisyon Ölçümü ve Gürültü Ölçümü için akredite firmalardan teklif alınır,
•   Geçici kabulde sahada olmaları için, Selvaz Yöntemi ile Topraklama Ölçümü yapan ve Omicron Cihazı ile Akım Enjekte Ederek Röle Testi yapan firma ayarlanır.

 Proje onayını yapan POB’a dilekçe ile başvuru yapılarak, geçici kabul talep edilir. Ardından, POB tarafından talep edilen belgeler, mail ile POB’a ibraz edilir.

 (POB’un TEDAŞ olması durumunda, santral kurulduktan sonra, EDAŞ’a başvuruda bulunularak “Geçici Kabule Hazırdır Tutanağı” alınır. Sonrasında geçici kabul için talep edilen diğer belgeler TEDAŞ’tan öğrenilerek bir dosya hazırlanır. Dilekçe, bu dosya ile TEDAŞ’a sunulur.)

  POB tarafından yapılacak geçici kabul ile santral işletmeye açılır. Kabul heyeti başkanı tarafından imzalanan bilgilendirme yazısı, santralın bulunduğu yerdeki en yüksek mülki amirliğe teslim edilir.

  Geçici kabul sırasında hazırlanan ıslak imzalı tutanak, ciltlenerek POB’a sunulur. Varsa tesisteki eksiklerin giderildiğine dair hazırlanan Mühendislik Raporu da POB’a sunulur. Mühendislik raporunun ve geçici kabul tutanağının uygun bulunması halinde, geçici kabul tutanağı POB tarafından onaylanır.

  Geçici kabulden itibaren 30 gün içinde EDAŞ ile Sistem Kullanım Anlaşması imzalanır.

Her aşamada, firma ve kurumlardan alınan belgelerin arşivlenmesi çok önemlidir. Arşivleme, proje onay ve geçici kabul sırasında çok büyük kolaylık sağlayacaktır.

Ayrıca, santralın emniyetli işletilmesi ve geçici kabulde problem yaşanmaması için dikkat edilmesi gereken hususları şöyle sıralayabiliriz:

•  EDAŞ’a ait DM’ye tesis edilecek 2 adet ölçüye esas sayacın ve santrala tesis edilerek üretim sayacının fabrika test ve hassasiyet raporlarının alınması,
•  EDAŞ’tan sayaç mühürleme tutanaklarının alınması,
•  Santral mahallinde topraklama ölçümünün yaptırılması, raporun arşivlenmesi, gerekli ise ilave topraklama tedbirlerinin alınması,
•  Santrala ait doğalgaz hattının projelerinin hazırlatılması ve ilgili gaz dağıtım şirketine onaylatılması,
•  Doğal gaz dağıtım şirketi ile sözleşme yapılması,
•  Doğal gaz hattının kabulünün yaptırılarak santrala gaz alınması sırasında, gaz açma tutanağının arşivlenmesi,
•  O.G. hücrelerindeki rölelerin selektiviteyi sağlayacak şekilde ayarlanması,
•  O.G. hücrelerindeki rölelerin ayar değerlerinin alınması, röle testlerinin yaptırılarak rapor hazırlatılması,
•  İşletme Sorumluluğu için bir elektrik mühendisi ile anlaşma yapılması,
•  Santralı işletecek teknisyenlerin EKAT belgelerinin alınması,
•  Kontrol odası ve O.G. Hücre odası duvarına onaylı tek hat şemasının asılması,
•  Kontrol odasına onaylı yerleşim planı asılması,
•  Kontrol odası ve O.G. Hücre odasına ISG dolabı konulması,
•  Santral girişine santralın adı ve gücünün yazılması ve bilgilendirme levhası asılması,
•  Santral mahalline ISG ve uyarı levhalarının asılması, yeterli sayıda DC ile çalışan acil aydınlatma armatürleri tesis edilmesi,

Santral mahallinde;

• Tüm metal aksamın topraklanması,
•  Tüm boruların üzerine içerisindeki akışkanın cinsini, sıcaklığını ve akış yönünü belirtir etiketlerin yapıştırılması,
•   Acil stop butonlarına uyarıcı levha asılması,
•   Gerekli yerlere sıcak yüzey ve kaygan zemin levhalarının asılması,
•  Tüm kablo tavalarının kapakla kapatılması, üzerine uyarı levhası yapıştırılması,
•  Tüm kapıların kaçış yönüne açılması, gerekli yerlere EXIT levhası asılması,
•  İnşaat sırasında çekilmiş fotoğrafların arşivlenmesi,
• Santral mahallinde tüm ana ekipmanların (baca ve susturucu dahil) etiketinin bulunması,
•  Ana ekipmanların montaj fotoğraflarının ve montajdan sonra etiket fotoğraflarının çekilmesi.

Levent HACIOĞLU